Aan de hand van de gehechtheidstheorie werkt opvoedkundige Heather Geddes voort op het idee van James Wetz dat gedrag een vorm van communicatie is over sociale en emotionele ervaringen die we moeten begrijpen voordat we beslissen hoe we gaan ingrijpen.

Het vermogen om met anderen te communiceren is de kern van de menselijke ervaring. We gebruiken taal, gedachten, gevoelens, creativiteit en beweging om anderen over onszelf te informeren. Door die communicatie ontwikkelen we ook ons vermogen om anderen te begrijpen.

De manier waarop we gaan communiceren en begrijpen wordt gevormd door onze vroege ervaringen met relaties - de context waarin we beginnen te leren over de wereld en deze te begrijpen. Goede vroege hechtingservaringen vergemakkelijken het vermogen om effectief te communiceren, terwijl ongunstige vroege ervaringen communicatie kunnen belemmeren.

Veilige basis

John Bowlby, de grondlegger van de gehechtheidstheorie, stelde dat wij allen, van de wieg tot het graf, het gelukkigst zijn wanneer het leven is georganiseerd als een reeks uitstapjes, lang of kort, vanuit de veilige basis die onze gehechtheidsfiguren bieden.

Een veilige basis biedt het kind een veilige plaats van waaruit het de wereld kan verkennen, maar waarnaar het terugkeert als het zich bedreigd voelt. Het doel van gehechtheidsgedrag is voldoende nabijheid of contact om zich altijd veilig te voelen. Het kind en de moeder onderhandelen over een manier van relateren. Dit wordt al snel een patroon dat toekomstige relaties en de verwachtingen van anderen beïnvloedt.

Veilig bevestigd

Voldoende veilige gehechtheid bevordert het vermogen om leed op te lossen. De ervaring van empathie - je gevoelens en ervaringen door een ander laten begrijpen - maakt de ontwikkeling van zelfbewustzijn mogelijk. Van daaruit ontwikkelen we een taal om emotionele toestanden te communiceren.

Iemand die een veilige gehechtheid heeft ervaren is, aldus Bowlby, "waarschijnlijk in het bezit van een voorstellingsmodel van de gehechtheidsfiguur of -figuren als zijnde beschikbaar, responsief en behulpzaam." Dit leidt tot een complementair model van zichzelf als "een potentieel liefhebbend en waardevol persoon". Als gevolg daarvan zal hij of zij waarschijnlijk "de wereld met vertrouwen tegemoet treden." Dit maakt het mogelijk om de volgende zaken aan te pakken.potentieel alarmerende situaties, of "daarbij hulp zoeken".

Wanneer angsten door een ander worden begrepen, gekalmeerd en in woorden en gedachten worden omgezet, is het kind in staat:

• ervaren dat ze begrepen worden
• inzicht in zichzelf ontwikkelen en zelfbewust worden
• in staat zijn gevoelens bij anderen te herkennen
• zijn of haar eigen copingmechanisme ontwikkelen in het licht van onzekerheid. Dit is gebaseerd op het kunnen verwoorden van angsten, en het kunnen nadenken bij tegenslag.

Onzekere gehechtheid

Wanneer negatieve ervaringen van vroege gehechtheid niet worden verzacht door positievere relaties met anderen, zijn de gevolgen voor communicatie, gedrag en leren negatief.

Onzeker gehechte kinderen worstelen om de woorden te vinden om ervaringen te identificeren die in de kindertijd zijn begraven, voordat enig vermogen om ervaringen te verkennen of uit te drukken met woorden en handelingen is ontwikkeld. Deze ervaringen zijn onbewust bekend, maar worden nooit begrepen. Herinneringen eraan blijven niet in het verleden, maar worden handelingen in het hier en nu. Ze worden gecommuniceerd via gedrag.

Teruggetrokken kinderen

Sommige leerlingen maken hun strijd kenbaar door de manier waarop zij proberen te vermijden de aandacht op zich te vestigen. Sociale terugtrekking kan een manier zijn om anderen te laten weten dat andere preoccupaties "de overhand hebben genomen". Een dergelijke mededeling is gemakkelijk over het hoofd te zien in een veeleisende klas. De capaciteit van de meeste leerkrachten om te reageren wordt in beslag genomen door diegenen, meestal jongens, die zich gedragen en verstoren.

Kinderen die niet de kans hebben gekregen om negatieve ervaringen te verwerken, in de context van een relatie met een gevoelige verzorger die hun angst kan begrijpen en deze in woorden en gedachten kan omzetten, beschikken over onvoldoende middelen om de uitdagingen en trauma's die zich bijna onvermijdelijk voordoen, op te lossen. Voor sommige kinderen laat de tegenspoed hen weinig capaciteit om anderen te latenweten van hun kwetsbaarheid en angsten, behalve door extreem gedrag.

Stan's gedrag was onvoorspelbaar, reactief en agressief. Stan's reactie op het verzoek om eender welke taak in de educatieve therapie uit te voeren, was het tekenen van een voetbalveld. Zijn keuze van activiteit was om een zachte bal door de kamer te schoppen en vaak naar de therapeut. Na verloop van tijd werd het spel echter onderbroken door "een andere speler" die Stan aanviel in het strafschopgebied. Dit gebeurde steeds opnieuw tot StanUiteindelijk werd hij definitief uit het veld gestuurd en mocht hij niet meer meedoen omdat hij de andere spelers pijn deed. Eindelijk had Stan een metafoor gevonden voor zijn ervaring. De therapeut kon zijn communicatie begrijpen en de bijbehorende angst, pijn en woede onder woorden brengen. Stan kon dan zijn ervaring beschrijven dat zijn gezicht en zijn benen pijn werden gedaan. Zijn gedragrond school werd rustiger. Nu hij woorden had gevonden voor zijn ervaring, kon hij erover nadenken. Dit was het begin van het kunnen omgaan met de gevoelens die het opriep.

Jongeren helpen veranderen

Uit de gehechtheidstheorie blijkt dat wanneer kinderen angstig worden gemaakt, zij hun vermogen verliezen om over gevoelens na te denken of gevoelens aan hun gedachten te koppelen. Zij doen dit om blootstelling aan situaties die leed bedreigen te vermijden.

Maar wat stelt mensen in staat om de schadelijke gevolgen van slechte gehechtheid te overwinnen? Onderzoekers hebben ontdekt dat het de capaciteit is om..:

• nadenken over de moeilijke ervaringen die ze hebben ondergaan
• hun gevoelens hierover te verwerken
• een model opbouwen om de dingen anders te doen

Wat degenen die dit hebben gedaan onderscheidt van degenen die dit niet hebben gedaan, is hun vermogen om de feiten van wat hen is overkomen samen te voegen met de gevoelens die werden opgewekt, en op basis daarvan een narratief verslag van hun leven te maken dat helder, consistent en samenhangend is.

Wie daarentegen niet in staat is geweest zijn ervaringen te begrijpen, kan de gedragspatronen die hij heeft ontwikkeld om deze te overleven, niet veranderen.

Onverwerkte geschiedenis

In sommige gezinnen worden geschiedenis en trauma's van generatie op generatie uitgebeeld, omdat ze onverwerkt en onopgelost blijven. De ouder wiens eigen ervaring van ontbering of pijn onopgelost is gebleven, kan deze uitbeelden in de context van de relaties met zijn eigen kinderen. Zo kunnen patronen van tegenspoed van generatie op generatie worden doorgegeven.

Nickie liet dit helaas maar al te goed zien. Ze zat in het vijfde jaar en was moeilijk te onderwijzen. Telkens als ze een fout maakte of een taak te moeilijk vond, liet ze haar hoofd op het bureau vallen en mokte urenlang, totaal niet reagerend op enige benadering van haar leraren. Het was alsof ze de situatie verliet. Soms reageerde ze door plotseling op te staan. Haar stoel viel om en ze zouuit de klas lopen en door de gangen dwalen. Ze verstopte zich ook en wachtte tot ze gevonden werd. Ze sprak weinig en leek erg sociaal geïsoleerd.

Ze herhaalde dit gedrag in de behandelkamer, draaide haar gezicht naar de muur en sloot mij buiten. Ik voelde me buitengesloten en ongewenst. Ik sprak over deze gevoelens, maar het mocht niet baten. Het was alsof woorden weinig betekenden. Ik wendde me tot de metafoor van verhalen. Na een periode waarin ze weinig interesse toonde, maakte één verhaal een verschil. Het was het verhaal van twee kleine zwarte tweelingen die aanspoelden op een oeveren gevonden door een meisje dat hen mee naar huis nam en voor hen zorgde. Ze leerde hen wat ze moesten doen en hoe ze moesten lezen. Maar na enige tijd kwam de kleine tweeling in opstand. Ze waren ondeugend. Ze speelden domino in bed. Ze liepen weg en gingen naar zee, alsof ze terug wilden keren vanwaar ze gekomen waren. Maar ze misten haar.

Toen ze dit las, was Nickie geboeid en vroeg ze of ze het aan haar moeder mocht laten zien. Door het verhaal kon Nickie's moeder vertellen over haar ervaring dat haar ouders naar Groot-Brittannië verhuisden en haar bij haar grootmoeder achterlieten. Enkele jaren later verliet ze haar geliefde grootmoeder om zich bij haar vader en moeder te voegen. Het was moeilijk. Ze had haar grootmoeder gemist en ze wilde haar grootmoeder gelukkig maken; dus was zeom Nickie bij haar te laten wonen. In feite was ze van plan haar de komende weken te sturen.

Eindelijk begon Nickie's manier van buitensluiten duidelijk te worden. Ik had het gevoel dat Nickie op het punt stond buitengesloten te worden, weggestuurd, buitengesloten. De ervaring was niet verwerkt of gecommuniceerd in haar moeders geest: het was gewoon te pijnlijk en daarom werd het geacteerd. In de sessies die volgden begon Nickie de familie van haar oma te beschrijven naar wie ze zou gaan en was ze in staat ombegint na te denken over de veranderingen en haar gevoelens over het achterlaten van haar familie om zich bij haar 'andere' familie te voegen.

Zinvol

Deze ervaringen met vastzittende communicatie van kinderen maken het mogelijk de waarde in te zien van het begrijpen van gedrag als communicatie in plaats van erop te reageren. Als ervaringen onder woorden kunnen worden gebracht, kan erover worden nagedacht. Zo kan de behoefte aan uitdagend gedrag en acting out afnemen, wat leidt tot een verbetering van het leren en presteren.

Scholen moeten hiervoor de nodige middelen krijgen. Zij moeten met name erkennen dat leraren fungeren als houders van enorme angsten. Zij moeten worden opgeleid om ervoor te zorgen dat hun reacties, gedragingen en vastzittende mededelingen gebaseerd zijn op begrip, zodat zij kunnen helpen woorden en gedachten te laten ontstaan. Reactie kan worden vervangen door reflectie en de school kan een veilige basis worden, niet alleen voor demeest kwetsbare, maar ook voor alle leerlingen en leerkrachten.